‘గోల్డెన్ అవర్’… వైద్య పరిభాషలో ఈ పదానికి ఎంతో ప్రాముఖ్యం ఉంది. ఎవరికైనా తీవ్ర ప్రమాదం జరిగినప్పుడు లేదంటే గుండెపోటు, బ్రెయిన్ స్ట్రోక్ వంటి అనారోగ్య సమస్యలకు గురైనప్పుడు ఒక నిర్ణీత సమయంలో సదరు రోగులను దవాఖానకు తరలించి, సరైన చికిత్స అందించే సమయమే గోల్డెన్ అవర్. ఇవి నిజంగానే ప్రమాదంలో గాయపడిన వారికి యమగండం తప్పించి.. ప్రాణాలను నిలబెట్టగలిగే అమృత ఘడియలు. ఇంతటి కీలకమైన గోల్డెన్ అవర్ అంటే ఏంటి? ఎలాంటి సందర్భాలకు ఇది వర్తిస్తుంది? గోల్డెన్ అవర్లో ఎలాంటివారికి ఏయే చికిత్సలు అందించగలం? మొదలైన అంశాల గురించి నేటి ఊపిరిలో తెలుసుకుందాం.
ఏదైనా ప్రమాదం జరిగినప్పుడు మొదటి గంటలోపు సమయాన్ని వైద్య పరిభాషలో ‘గోల్డెన్ అవర్’ అని పిలుస్తారు. ఎందుకంటే ఎవరైనా సరే తీవ్రమైన ప్రమాదానికి గురైనప్పుడు శరీరంలో కీలక అవయవాలైన గుండె, మెదడు వంటివి దెబ్బతినే అవకాశం ఉంటుంది. అయితే ప్రమాదానికి గురైనప్పుడు ప్రధాన అవయవాలు దెబ్బతింటే వాటి పనితీరును ఘటన జరిగినప్పటి నుంచి గంటలోపు సరిదిద్దే లేదా తగిన చికిత్స అందిస్తే ముప్పు తప్పే అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి.ఆ సమయంలోనే దెబ్బతిన్న అవయవాలకు చికిత్స అందించి, పునరుద్ధరిస్తే బాధితుడి ప్రాణాలను నిలబెట్టవచ్చు. అంటే ప్రమాదం జరిగిన మరుక్షణం నుంచే గోల్డెన్ అవర్ అనేది ప్రారంభమవుతుంది.
హైదరాబాద్, బెంగళూరు, ముంబయి, ఢిల్లీ వంటి మహానగరాల్లో ట్రాఫిక్ సమస్య గురించి ప్రత్యేకంగా చెప్పనవసరం లేదు. ఇలాంటి ప్రాంతాల్లో ఏదైనా ప్రమాదం జరిగినప్పుడు ఘటనా స్థలానికి అంబులెన్స్ వెళ్లడం గగనమే. ఒకవేళ ఎలాగో ఒకలా వెళ్లగలిగినా పుణ్యకాలం కాస్త గడిచిపోతుంది. అంటే బాధితుడి దగ్గరికి అంబులెన్స్ వెళ్లి, అతణ్ని దవాఖానకు తరలించే సమయానికి జరగరాని నష్టం జరిగిపోవచ్చు. వైద్య పరిభాషలో చెప్పాలంటే గోల్డెన్ అవర్ దాటిపోతుంది.
ఇలా ఉంటే దేశవ్యాప్తంగా జరుగుతున్న రోడ్డు ప్రమాదాల్లో 90 శాతం మరణాలు కేవలం గోల్డెన్ అవర్లో చికిత్స అందకపోవడం వల్లనే సంభవిస్తున్నాయి అంటే అతిశయోక్తి కాదు. ఇక గుండెపోటు, బ్రెయిన్ స్ట్రోక్ వల్ల సంభవిస్తున్న మరణాల్లో కూడా అధికశాతం సరైన సమయానికి చికిత్స అందకపోవడం వల్లనే జరుగుతుండటం గమనార్హం. గతంలో మనకు సరైన రవాణా సదుపాయాలు, ఆధునిక వైద్యం లాంటివి అందుబాటులో లేనందువల్ల మరణాల శాతం అధికంగా ఉండేది. కానీ ఇప్పుడు అన్నిరకాల సదుపాయాలు, అత్యాధునిక వైద్య విధానాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. అయినప్పటికీ అవగాహన లేమి కారణంగా పరిస్థితిలో మార్పు రాకపోవడం విచారకరం.
అనారోగ్య పరిస్థితుల్లో సాధారణంగా రోగి హాస్పిటల్కు వెళ్తాడు. కానీ తీవ్రమైన రోడ్డు ప్రమాదాలు, అగ్ని ప్రమాదాలు జరిగినప్పుడు, గుండెపోటు, బ్రెయిన్స్ట్రోక్ వంటి వాటికి గురైనప్పుడు రోగి పరిస్థితి చాలా క్లిష్టంగా ఉంటుంది. అలాంటి సమయంలో రోగిని దవాఖానకు తరలించే లోపు పరిస్థితి విషమించే ప్రమాదం ఉంటుంది. దీనిని అధిగమించేందుకే ‘రోగి దవాఖానకు వెళ్లడం కాదు… దవాఖాననే రోగి దగ్గరికి వెళ్లాలి’ అనే సూత్రాన్ని పాటించాలి. అంటే ఒక రోగికి అత్యవసర పరిస్థితుల్లో ఇంటెన్సివ్ కేర్ యూనిట్ ఐసీయూలో అందించే చికిత్సను ఘటనా స్థలం నుంచే అందించే సౌలభ్యం కలిగిన అంబులెన్స్లు అందుబాటులో ఉండాలి.
గోల్డెన్ అవర్లో రోగికి చికిత్స అందించి బతికించాలంటే అంబులెన్స్లో ప్రధానంగా మూడు సదుపాయాలు అందుబాటులో ఉండాలి. 1. బేసిక్ లైఫ్ సపోర్ట్ (బీఎల్ఎస్); 2. అడ్వాన్స్ కార్డియాక్ లైఫ్ సపోర్ట్ (ఏసీఎల్ఎస్); 3. ట్రామా కేర్. వీటితోపాటు అడ్వాన్స్ లైఫ్ సపోర్ట్ (ఏఎల్ఎస్) కూడా ఉండాలి. అంటే ఐసీయూలో ఉండాల్సిన అన్ని రకాల వైద్యపరికరాలు ఇందులో ఉండాలి. ఒక రకంగా చెప్పాలంటే ఇది మొబైల్ ఐసీయూ అని చెప్పవచ్చు. వెంటిలేటర్, డిఫైబ్రిలేటర్, మానిటర్, ఆక్సిజన్, ప్రమాదం జరిగినప్పుడు మెడకు ఏదైనా కాలర్ వేయాల్సి వస్తే సర్వైకల్ కాలర్, స్పైన్ బోర్డ్, స్లింట్ వంటి అత్యవసర పరిస్థితుల్లో అవసరమయ్యే అన్ని రకాల వైద్య పరికరాలు అంబులెన్స్లో ఉండాలి. అంతేకాకుండా ఐవీ ఫ్లూయిడ్స్, ఇతర అత్యవసర మందులూ ఉండాలి. ఈ పరికరాలను సమర్థంగా ఆపరేట్ చేయడానికి నిపుణులైన సిబ్బంది ఉండాలి. ఈ కారణంగానే ప్రతి అంబులెన్స్లో పారామెడికల్ లేదా అనుభవజ్ఞులైన నర్సింగ్ సిబ్బంది ఉంటారు.
అంబులెన్స్లో అన్నిరకాల వైద్య సదుపాయాలు ఉన్నప్పటికీ కొన్నిసార్లు రోగి/ బాధితుడు చాలా క్లిష్ట పరిస్థితుల్లో ఉంటాడు. అలాంటప్పుడు అతనికి ఎలా ఉపశమనం కలిగించాలో అంబులెన్స్ సిబ్బందికి అర్థం కాకపోవచ్చు. ఆ పరిస్థితుల్లోనూ రోగి ప్రాణాలు కాపాడటానికి అంబులెన్స్ సిబ్బందికి ఒక ప్రత్యేక టెలిఫోన్ నెంబర్ కేటాయిస్తారు. ఆ ప్రత్యేక నెంబర్కు కాల్ చేసి టెలిమెడిసిన్ ద్వారా రోగి ఆరోగ్య స్థితిగతులను అత్యవసర విభాగం వైద్యులకు వివరిస్తూ, వారి సూచన మేరకు వైద్యం అందిస్తుంటారు. అంటే హాస్పిటల్కు వెళ్లే లోపు రోగి ఆరోగ్యం ఏమాత్రం క్షీణించకుండా ఘటనా స్థలం నుంచి హాస్పిటల్కు తరలించే వరకు మార్గమధ్యంలో కూడా అత్యవసర చికిత్స అందించాల్సి ఉంటుంది.
హైదరాబాద్ ఔటర్ రింగ్ రోడ్డు ఓఆర్ఆర్ వంటి పెద్ద రహదారులపై ఏదైనా ఘోర ప్రమాదం జరిగినప్పుడు తీవ్రగాయాల పాలై, ప్రాణపాయ స్థితిలో ఉన్నవారి ప్రాణాలు కాపాడటానికి ప్రత్యేక అంబులెన్స్లో చికిత్స అందిస్తూనే సిబ్బంది సంబంధిత హాస్పిటల్కు ట్రామా కాల్ చేస్తారు. దీంతో అత్యవసర ట్రామా కేసు వస్తుందని హాస్పిటల్ మొత్తం అప్రమత్తం అవుతుంది. ఫలితంగా ఆర్థో సర్జన్, జీఐ సర్జన్, ఎమర్జెన్సీ బృందం, రేడియాలజీ తదితర విభాగాలకు చెందిన వైద్య సిబ్బంది మొత్తం ఒక బృందంగా ఏర్పడతారు. రోగి దవాఖానకు వచ్చేలోపే రిజిస్ట్రేషన్ చేసి, అవసరమైన వైద్యపరీక్షలు చేయడానికి ఏర్పాట్లు చకచకా జరిగిపోతాయి. అంతేకాకుండా వివిధ విభాగాలతో కూడిన మల్టీ డిసిప్లినరీ బృందాలు రోగి వచ్చిన వెంటనే చికిత్స ప్రారంభించడానికి సిద్ధంగా ఉంటాయి. ఈ ప్రక్రియ అంతా కూడా గోల్డెన్ అవర్లోనే జరిగితే ఎంత క్లిష్ట పరిస్థితుల్లో ఉన్న రోగి ప్రాణాలనైనా కాపాడేందుకు అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి.
ప్రమాదం జరిగినప్పుడు లేదా గుండెపోటు, బ్రెయిన్స్ట్రోక్ వంటి అనారోగ్య సమస్యలు తలెత్తినప్పుడు గోల్డెన్ అవర్లో రోగికి చికిత్స కోసం 9071104108, 9100911911 నంబర్లకు కాల్ చేయవచ్చు. కాల్ వచ్చిన 12 నుంచి 15 నిమిషాల్లోనే రోగి దగ్గరికి అంబులెన్స్ చేరుకుంటుంది. అక్కడినుంచే సిబ్బంది చికిత్సను ప్రారంభిస్తారు. పరిస్థితి ప్రాణాంతకంగా ఉంటే దగ్గర్లో ట్రామా కేర్ సౌకర్యం ఉన్న ఏదైనా హాస్పిటల్కు తరలించి చికిత్స అందిస్తారు. కాబట్టి, అత్యవసర ఆరోగ్య సేవల కోసం అమృత ఘడియలుగా పేర్కొనే ‘గోల్డెన్ అవర్’ సమయం దాటిపోకుండా చూసుకోవాలి. సత్వరమే చికిత్స తీసుకుని ప్రాణాలు నిలబెట్టుకోవాలి.
ఉండాల్సిన అన్ని సౌకర్యాలతో కూడిన ఫుల్లీ ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రామా నెట్వర్క్ కలిగిన అంబులెన్స్లను దేశంలోనే తొలిసారిగా స్టార్ హాస్పిటల్ అందుబాటులోకి తీసుకువచ్చింది. మొదటి దఫాలో 15 స్టార్ ట్రామా అండ్ యాక్సిడెంట్ రెస్పాన్స్ నెట్వర్క్ అంబులెన్స్లను సిద్ధం చేసింది. వీటిలో ఐదు అంబులెన్స్లు హాస్పిటల్ దగ్గర ఉంటాయి. మిగిలిన పది ప్రమాద జోన్లుగా గుర్తించిన ప్రాంతాల్లో అందుబాటులో ఉంచింది ఆస్పత్రి యాజమాన్యం.
…?మహేశ్వర్రావు బండారి
– డాక్టర్ రాహుల్ కట్టా
ఎంబీబీఎస్, ఎఫ్ఆర్సీఈఎమ్, సీసీటీ (యూకే)
ఎమర్జెన్సీ మెడిసిన్ విభాగ అధిపతి
స్టార్ హాస్పిటల్, నానక్రామ్గూడ